Thành cổ Giao Hà – Báu vật khảo cổ giữa lòng Tân Cương

Với hơn 2.000 năm lịch sử và kiến trúc được bảo tồn gần như nguyên vẹn, nơi đây được mệnh danh là “Pompeii của phương Đông” – mang trong mình những dấu tích rực rỡ của văn minh cổ đại trên Con đường Tơ lụa huyền thoại.

Thành cổ Giao Hà ở đâu?

Thành cổ Giao Hà (交河故城), tọa lạc tại ngoại ô thành phố Thổ Lỗ Phồn (Turpan), Khu tự trị Duy Ngô Nhĩ Tân Cương, là một trong những thành phố cổ lớn và được bảo tồn tốt nhất thế giới xây dựng hoàn toàn bằng đất nện. Di tích này từng là trung tâm quân sự, hành chính, và tôn giáo quan trọng trong suốt hơn 2.000 năm, từ thời Hán đến thời Nguyên.

Thành cổ Giao Hà - điểm tham quan du lịch nổi bật ở Tân Cương

Giao Hà không chỉ là một khu tàn tích, mà là một bản đồ 3D sống động của lịch sử nhân loại – nơi mà từng con phố, từng ngôi nhà đổ nát đều ẩn chứa một câu chuyện kỳ bí về các vương quốc cổ, các nền văn minh từng hiện diện nơi đây.

Lịch sử huy hoàng của Thành cổ Giao Hà

Nguồn gốc và phát triển

Khoảng thế kỷ thứ 2 TCN, Giao Hà là thủ đô của Vương quốc Cheshi (Xa Sư) cổ đại – một tiểu quốc nổi lên trên tuyến Con đường Tơ lụa.

Vào thời nhà Hán, khu vực này được sáp nhập vào lãnh thổ Trung Hoa và trở thành trung tâm quân sự trọng yếu tại Tây Vực.

Dưới thời nhà Đường, Giao Hà là thủ phủ của Châu Tây Đình (西庭都护府) – nơi tập trung quân đội, quản lý hành chính và là đầu mối giao thương cực kỳ quan trọng.

Khám phá Thành cổ Giao Hà khi đi du lịch Tân Cương

Trong gần 1.500 năm tồn tại, Giao Hà chứng kiến sự trỗi dậy và suy tàn của nhiều vương quốc, sự giao thoa giữa các nền văn hóa Trung Hoa, Phật giáo, Ba Tư và Ấn Độ, tạo nên một dấu ấn văn hóa độc đáo không nơi nào có được.

Sự sụp đổ và bị lãng quên

Đến cuối thời nhà Nguyên (thế kỷ 14), do biến động chính trị, xung đột tôn giáo và sa mạc hóa, cư dân Giao Hà bắt đầu rời bỏ nơi đây. Thành phố dần trở thành “thành phố ma” và bị chôn vùi dưới lớp cát bụi thời gian trong suốt hàng trăm năm.

Kiến trúc và quy hoạch đô thị độc đáo tại Thành cổ Giao Hà

Thành phố "không có tường thành"

Điểm nổi bật nhất của Thành cổ Giao Hà là thiết kế không có tường thành bao quanh. Thay vì xây tường, người xưa tận dụng địa hình: thành phố nằm trên một cao nguyên hẹp hình “lá lúa”, dài khoảng 1.650m, rộng 300m, hai bên là vách đá dựng đứng cao 30-35m và hai con sông sâu chảy xiết. Đây là kiến trúc phòng thủ tự nhiên cực kỳ thông minh trong thời cổ đại.

Kiến trúc bằng đất nện – bền vững đến ngạc nhiên

Toàn bộ công trình được xây dựng bằng kỹ thuật đắp đất nện (rammed earth), giúp giữ mát vào mùa hè và ấm vào mùa đông – rất phù hợp với khí hậu khắc nghiệt của Tân Cương. Dù trải qua hàng thế kỷ gió cát và biến đổi khí hậu, nhiều công trình vẫn giữ được hình dáng ban đầu: nhà cửa, đường phố, chùa chiền, và cả pháo đài quân sự.

Nét đặc trưng của Thành cổ Giao Hà

Quy hoạch bài bản, hiện đại so với thời đại

• Trục đường chính: Chạy theo hướng Bắc – Nam, chia thành phố thành hai khu vực đông và tây.

• Khu dân cư: Gồm hàng trăm ngôi nhà có sân, phòng khách, kho chứa – phản ánh đời sống sung túc thời bấy giờ.

• Khu hành chính và quân sự: Tọa lạc phía bắc, gồm doanh trại, pháo đài, kho lương.

• Khu Phật giáo: Giao Hà từng là trung tâm Phật giáo lớn với nhiều chùa, tượng Phật, giảng đường – nhiều phần nền móng và bảo tháp còn lại đến ngày nay.

Giao Hà – Kho tàng khảo cổ sống động

Di sản văn hóa thế giới

Năm 2014, Thành cổ Giao Hà được UNESCO công nhận là một phần của “Di sản Con đường Tơ lụa: Mạng lưới đường giao thương xuyên Á – Âu”, ghi nhận giá trị lịch sử, văn hóa và kiến trúc độc đáo của nơi đây.

Chiêm ngưỡng nét độc đáo của Thành cổ Giao Hà

Phát hiện khảo cổ học quan trọng

Các cuộc khai quật trong thế kỷ 20 và 21 đã phát hiện:

• Những mảnh thư tịch cổ, chứng minh sự tồn tại của hệ thống hành chính từ thời nhà Đường.

• Tàn tích các bức tượng Phật, phù điêu, bích họa – phản ánh ảnh hưởng mạnh mẽ của Phật giáo Đại thừa.

• Di chỉ nghĩa trang, với hơn 700 ngôi mộ chôn theo nghi thức cổ xưa, giúp nghiên cứu nhân chủng học và tập tục tang lễ cổ đại.

Trải nghiệm du lịch tại Thành cổ Giao Hà

Nên đi vào thời điểm nào?

• Mùa đẹp nhất: Tháng 4 – 6 hoặc tháng 9 – 10. Thời tiết lúc này mát mẻ, bớt nắng gắt.

• Tránh mùa hè cao điểm: Nhiệt độ tại Turpan có thể lên đến 45-50°C vào tháng 7-8.

Làm gì khi đến Giao Hà?

• Dạo bước trên nền thành phố cổ 2.000 năm tuổi, cảm nhận sự vĩ đại trong kiến trúc và chiều sâu văn hóa.

• Tham quan các công trình tiêu biểu như chùa lớn, pháo đài phía Bắc, nghĩa trang cổ.

Đến Tân Cương nhất định phải ghé thăm Thành cổ Giao Hà

• Chụp ảnh cực chất giữa bối cảnh sa mạc hoang sơ, với ánh nắng rực rỡ phủ lên nền đất cổ màu đỏ vàng.

• Tham gia tour có hướng dẫn viên để hiểu rõ từng di tích, câu chuyện lịch sử và truyền thuyết địa phương.

Kết hợp du lịch các điểm đến lân cận

• Turpan không chỉ có Giao Hà, mà còn có cả một danh sách dài các điểm đến kỳ thú:

• Hẻm núi Lửa Đỏ (Flaming Mountains): Nổi tiếng với địa hình đỏ rực như bốc cháy.

• Tháp Sugong (Emin Minaret): Ngọn tháp Hồi giáo cao nhất Tân Cương.

• Kênh ngầm Karez: Hệ thống dẫn nước cổ đại kỳ diệu dưới lòng đất.

• Vườn nho Turpan: Thưởng thức nho khô, rượu vang và các sản phẩm đặc trưng.

• Làng Tuyuk: Ngôi làng Duy Ngô Nhĩ cổ kính với phong tục truyền thống.

Một biểu tượng của giao lưu Đông – Tây

Không phải ngẫu nhiên mà Giao Hà được ví như “Pompeii của Trung Quốc” hay “thành phố bị thời gian bỏ quên”. Giao Hà là biểu tượng sống động nhất về sự hội tụ của văn minh Đông – Tây trong thời kỳ rực rỡ của Con đường Tơ lụa. Mỗi ngôi nhà đổ nát, mỗi con phố phủ cát vàng đều kể lại những câu chuyện về thương nhân, sư sãi, binh lính và cư dân từng sống nơi đây – làm nên một thành phố rực rỡ trong ký ức nhân loại.

Thành cổ Giao Hà không đơn thuần là một điểm đến du lịch, mà là một hành trình khám phá chiều sâu lịch sử và sự sáng tạo vượt thời gian của con người cổ đại. Đối với những ai yêu thích khảo cổ, đam mê văn hóa và khao khát chạm tay vào những dấu tích huy hoàng của quá khứ, Giao Hà chắc chắn là điểm dừng chân không thể bỏ qua trong hành trình khám phá Tân Cương.